A tribute to Medtner
Lange tijd was de muziek van Nicolai Medtner (1880-1951) misschien wel het best bewaarde geheim van de twintigste-eeuwse Russische pianomuziek. De laatste jaren komt er steeds meer belangstelling voor zijn pianistisch en muzikaal zo interessante oeuvre, maar volledig uit de schaduw van zijn Russische collega en generatiegenoot Rachmaninoff is hij nog niet gekomen. Het is ook de vraag of dat ooit zal gebeuren. Hoewel zijn verwantschap met Rachmaninoff evident is, blijft het een gegeven dat Medtner net een slagje academischer en minder toegankelijk schreef dan deze beroemdere landgenoot. Medtner is toch meer een componist voor kenners en vooral ook voor pianisten, dan voor het grote publiek.
Dit imago wil pianiste Patricia Verhagen doorbreken met deze cd-hommage aan Medtner, waarop zij een viertal van zijn meest indrukwekkende en toegankelijke werken opnam. Een betere pleitbezorgster voor zijn muziek zou Medtner zich niet hebben kunnen wensen, want Patricia Verhagen blijkt technisch en muzikaal alles in huis te hebben om deze pianistisch toch zo complexe werken overtuigend over het voetlicht te brengen. Haar spel is zo krachtig, veerkrachtig en fantasievol, dat het in ieder geval ondergetekende niet duidelijk is waarom deze pianiste geen grotere bekendheid heeft, al mag haar biografie, zoals afgedrukt in het verder ook zeer informatieve booklet, er zeker zijn.
Verhagen opent en besluit haar cd met twee sonates, die beide eendelig zijn. De Sonate in g uit 1909-1910 wortelt nog sterk in de Romantiek, maar hierin laat Medtner toch al een heel eigen geluid horen, het stuk begint uitermate spannend met een haast korzelige, ritmisch interessante ‘dialoog’ en leidt spoedig naar dramatisch heftige akkoordsequenzen. Het vanuit de opening doorgecomponeerde spirituele middendeel mondt uit in een flitsende reprise.
De Sonata tragica, opus 39 nr. 5, is met een speeltijd van slechts een ruime 10 minuten een derde korter dan opus 22. Het werk is tegelijk grimmiger en veel donkerder. Te horen is dat in de periode waarin Medtner het schreef, de jaren 1918-1920, de wereld in brand stond ten gevolge van de Russische Revolutie.
De twee werken die door de beide sonates worden geflankeerd, zijn heel wat milder en vriendelijker van toon. De fantasierijke Six Tales, opus 51 behoren tot Medtners meest geliefde pianowerken. Een programma hebben deze korte stukken niet, maar wel staan twee karakters uit de Russische folklore centraal: Zoloesjka (de Russische tegenhanger van Assepoester) en Ivanoesjka de dwaas. In de delen wisselen pittige dansen en lyrische vertellingen elkaar af. Zeker in nr. 6, maar ook in nr. 1 lijkt Medtners stijl meer in de buurt van Prokofieff te komen – zij het minder bijtend – dan van Rachmaninoff.
Canzona matinata, opus 39, nr. 4 ontstond in dezelfde woelige jaren als de Sonata tragica, maar van de onrust teweeggebracht door de voortrazende revolutie, is in dit vreedzame en zorgeloze ochtendlied niets te merken. Het zijn de kwaliteiten van Patricia Verhagen waardoor al deze facetten van Medtner optimaal tot klinken komen. Niet in de laatste plaats heeft de pianiste dit te danken aan de voor de cd-opname gebruikte prachtige Steinway concertvleugel in de Westvest90-kerk te Schiedam.
Christo Lelie